Soạn văn 12 bài Quá trình văn học và phong cách văn học

A. Kiến thức trọng tâm

I. Quá trình văn học

1. Khái niệm quá trình văn học

• Quá trình văn học: sự vận động của văn học trong toàn bộ

• Bao gồm tất cả các tác phẩm văn học với chất lượng khác nhau, rất cả các hình thức tồn tại của văn học từ truyền miệng đến chép tay, in ấn

• Bao gồm các thành tố của đời sống văn học như tác giả và người đọc, các hình thức tổ chức hội đoàn, các hoạt động nghiên cứu, phê bình, dịch thuật,..

• Quá trình văn học luôn tuân theo những quy luật chung

• Văn học gắn bó với đời sống: thời đại nào, văn học ấy

• Văn học phát triển trong sự kế thừa và cách tân: văn học dân gian là nguồn gốc của văn học viết

• Văn học của một dân tộc tồn tại, vận động trong sự bảo lưu và tiếp biến

2. Trào lưu văn học

• Hiện tượng có tính chất lịch sử, xuất hiện và biến mất trong một khoảng thời gian nhất định
• Là phong trào sáng tạo tập hợp những tác giả, tác phẩm gần gũi nhau về cảm hứng, tư tưởng, nguyên tắc miêu tả hiện thực, tạo nên một dòng rộng lớn, có ảnh hưởng lớn trong đời sống văn học của một dân tộc hoặc một thời đại.
• Một trào lưu văn học có thể có nhiều xu hướng hoặc trường phái văn học
• Cũng có khi nền văn học của một dân tộc không có trào lưu văn học, nhưng lại có các xu hướng, trường phái văn học khác nhau.
• Một số trào lưu văn học trên thế giới
  • Văn học thời Phục Hưng ở Châu Âu thế kỉ XV - XVI đề cao con người, giải phóng cá tính, chống lại tư tưởng khắc nghiệt thời Trung cổ với một số tác phẩm tiêu biểu như "Đôn-ki-hô-tê; Rô-mê-ô và Giu-li-ét"
  • Chủ nghĩa Cổ điển ở Pháp thế kỉ XVII coi văn học cổ đại là hình mẫu lí tưởng, luôn đề cao lí trí, sáng tác theo các quy phạm chặt chẽ: "Lơ-xít của Cooc-nây, Lão hà tiện của Mô-li-e,.."
  • Chủ nghĩa lãng mạn ở Tây Âu sau Cách mạng Tư sản Pháp 1789 để cao những nguyên tắc chủ quan, thường lấy đề tài trong thế giới tưởng tượng của nhà văn, cố gắng xây dựng hình tượng nghệ thuật phù hợp với lí tưởng và ước mơ của nhà văn: "Những người khốn khổ của V. Huy-gô, Những tên cướp của Si-le"
  • Chủ nghĩa hiện thực phê phán thế kỉ XIX thiên về nguyên tắc khách quan, chú trọng chọn đề tài trong cuộc sống hiện thực, quan sát thực tế để sáng tạo hình ảnh điển hình: sáng tác của Ban-dắc, Lép Tôn-xtôi,..
  • Chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa thế kỉ XX miêu tả cuộc sống trong quá trình phát triển cách mạng, đề cao vai trò lịch sử của nhân dân: sáng tác của Mác-xim Go-rơ-ki, Gioóc-giơ A-ma-đô,..
  • Chủ nghĩa siêu thực 1922 tại Pháp quan niệm thế giới dựa trên hiện thực mới là mảnh đất sáng tạo của nghệ sĩ
  • Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo trong văn học Mĩ La-tinh sau chiến tranh thế giới thứ hai với quan niệm thực tại bao gồm cả đời sống tâm linh, niềm tin tôn giá, các huyền thoại, truyền thuyết
  • Chủ nghĩa hiện sinh ra đời ở châu Âu sau chiến tranh thế giới thứ hai tập trung miêu tả cuộc sống con người như một sự tồn tại huyền bí, xa lạ và phi lí
• Một số trào lưu văn học ở Việt Nam
  • Trào lưu lãng mạn và trào lưu hiện thực phê phán những năm 1930 - 1945 ở thế kỉ trước với phong trào thơ Mới và các tiểu thuyết, truyện ngắn, phóng sự của Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng, Nam Cao,..
  • Trào lưu văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa thời kì diễn ra hai cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm

II. Phong cách văn học

1. Khái niệm phong cách văn học

• Phong cách là những đặc điểm độc đáo, riêng biệt của một tác giả trong quá trình nhận thức và phản ánh cuộc sống, những đặc điểm độc đáo đó thể hiện trong tất cả các yếu tố nội dung và hình thức của từng tác phẩm cụ thể
• Nói cách khác, phong cách là sự thể hiện tài năng của người nghệ sĩ trong việc mang đến cho độc giả một cái nhìn mới về cuộc sống thông qua các phương thức, phương tiện nghệ thuật mang dấu ấn cá nhân của người sáng tạo.

2. Biểu hiện của phong cách văn học

• Cách nhìn, cách cảm nhận có tính khám phá, trong giọng điệu riêng biệt của tác giả
• Sự sáng tạo các yếu tố của nội dung tác phẩm: đề tài, chủ đề, hình ảnh, nhân vật cho đến cốt truyện,..
• Hệ thống các phương thức biểu hiện, các kỹ thuật sáng tạo của tác giả: sử dụng ngôn ngữ, cấu trúc tổ chức, định vị thể loại, cách kể chuyện, miêu tả ngoại hình, biểu lộ nội tâm,..
• Sự thống nhất trong sự đa dạng của sáng tác

Bài tập & Lời giải